XẢO ẢNH LẤP LÁNH CỦA SIÊU ÂM DOPPLER MÀU TRONG PHỨC HỢP VON MEYENBURG

XẢO ẢNH LẤP LÁNH CỦA SIÊU ÂM DOPPLER MÀU
TRONG PHỨC HỢP VON MEYENBURG
BS NGUYỄN THIỆN HÙNG biên dịch

Hamartoma của ống dẫn mật (bile duct hamartoma = BDH) trong gan (phức hợp von Meyenburg) là một dị dạng phát triển hiếm gặp bao gồm đường mật dãn thành nang và chứa đầy chất đệm dạng keo. Tuy được báo cáo có kết hợp với cholangiocarcinoma, BDH vẫn được xem như tổn thương lành tính, thường phát hiện tình cờ khi soi ổ bụng hay phẩu nghiệm tử thi. Nhưng BDH lại quan trọng trong lâm sàng vì thường lầm lộn với chai gan hay di căn gan ở chẩn đoán hình ảnh.
Hình ảnh siêu âm của hamartoma của ống dẫn mật trong gan gồm nhiều nốt nhỏ echo kém và echo dày với nhiều chấm echo có xảo ảnh đuôi sao chổi (comet tail artifacts) trên nền gan thô và không đồng dạng như chai gan, ở siêu âm thang xám. Các chấm echo này, với siêu âm màu Doppler, có tín hiệu màu thay đổi nhanh phía sau, là xảo ảnh lấp lánh (twinkling artifacts).
Hamartoma của ống dẫn mật trong gan có đặc điểm là đường mật dãn thành nang và chứa đầy chất đệm dạng keo. Thường có tinh thể cholesterol trong các chỗ đường mật giãn, là nguồn của xảo ảnh đuôi sao chổi.
Xảo ảnh lấp lánh của siêu âm Doppler màu được mô tả là những tín hiệu đỏ và xanh xuất hiện nhanh và ngẩu nhiên sau một trung gian (medium) có phản âm mạnh, đặc biệt khi trung gian này có bề mặt thô ráp. Xảo ảnh lấp lánh của siêu âm Doppler màu không chỉ có ở sỏi niệu, sỏi mật, stent niệu đóng cặn và các đường khâu trong xoang mà còn ở u tuyến cơ túi mật.


Cơ chế tạo nên xảo ảnh lấp lánh của siêu âm Doppler màu vẫn còn được tranh cãi. Ngoài mô tả trên, twinkling artifacts còn có phổ Doppler là những dải thẳng góc sát nhau không có phần bao bọc bên ngoài là đặc điểm quan trọng khác. Một nghiên cứu in vitro mới đây cho thấy xảo ảnh này tùy thuộc vào cài đặt (setting) máy, bao gồm vùng tiêu cự (focal zone), độ tăng mở thang độ xám (gray scale gain), color write priority và tần số lặp xung (pulse repetition frequency = PRF). Nguyên nhân sâu xa của twinkling artifacts là nhiểu narrow band width gây ra bởi pha chập chờn (phase jitter) trong mạch vòng Doppler của máy siêu âm. Bề mặt thô ráp của medium làm tăng phổ nhiểu thứ phát thêm nữa. Khi có phản âm mạnh với bề mặt thô, phase jitter được khuếch đại và tạo nên độ lệch Doppler bị aliasing. Cũng vậy hiệu ứng này lại được khuếch đại thêm do phản âm nhiều lần (reverberation) sau bề mặt phản âm mạnh.
Tóm lại xảo ảnh lấp lánh của siêu âm Doppler màu kết hợp với xảo ảnh đuôi sao chổi và nhiều chấm có echo khắp trong gan ở siêu âm thang xám có chẩn đoán chính xác là hamartoma của ống dẫn mật trong gan. Hiểu biết về hình ảnh siêu âm của BDH giúp tránh sinh thiết gan hoặc chụp CT gan không cần thiết.

Chú thích hình=

H 1: A= Cắt ngang qua gan T thấy có nhiều nốt nhỏ echo kém và echo dày với nhiều chấm echo có xảo ảnh đuôi sao chổi (comet tail artifacts) trên nền gan thô không đồng dạng, ở siêu âm thang xám. B= Ở siêu âm màu Doppler, các chấm này có tín hiệu màu thay đổi nhanh phía sau, là xảo ảnh lấp lánh (twinkling artifacts). C= Phổ Doppler là những dải thẳng góc sát nhau không có phần bao bọc bên ngoài. D= MRI đường mật cho thấy có nhiều nang rải rác khắp gan.

Tài liệu tham khảo chính:
1.MAKOTO NIIZAWA, MASUO ITOH, TSUYOSHI MUKOJIMA, HIDEAKI ISHIDA, OSAMU MASAMUNE: Sonographic Features of von Meyenburg’s Complexes. J Clin Ultrasound 19:288-293, June 1991 .
2.SE JEONG JEON, SEONG EON YOON: Color Doppler Twinkling Artifacts in Hepatic Bile Duct Hamartomas (von Meyenburg Complexes), J Ultrasound Med 2006; 25:399-402.

Đã đăng trong Siêu âm ngày nay Tập 44 - Số 2/2006