TẮC LỆ ĐẠO Ở THAI NHI

BS JASMINE THANH XUÂN
Khoa Siêu âm Medic TPHCM.

- Thuật ngữ : Dacryocystocele: tắc lệ đạo.
- Lệ đạo là hệ thống đường dẫn nước mắt đi từ vùng hồ lệ đến khe mũi dưới, bao gồm: điểm lệ, lệ quản, túi lệ, ống lệ mũi. Bình thường, nước mắt được tiết ra từ các tuyến lệ, sau khi đã làm ướt bề mặt nhãn cầu, phần còn lại sẽ đổ vào điểm lệ, vào lệ quản, túi lệ, qua ống lệ mũi và đổ ra ngách mũi phía dưới. Khi có bệnh lý ở đường lệ, nước mắt sẽ bị ứ đọng và gây chảy nước mắt, đôi khi kèm theo mủ và nhầy.
- Lệ đạo ở thai nhi vốn là một ống đặc, chỉ trở nên rỗng ở những tháng cuối. Khi sinh ra, đa số trẻ có lệ đạo đã thông suốt để thực hiện chức năng dẫn lưu nước mắt; nhưng ở một số trẻ, quá trình tạo ống vẫn tiếp tục sau đó 1-2 tuần.

Tuyến lệ bình thường và hình Tắc lệ đạo (sơ đồ). Nguồn : Visual Art @ 2007. The University of Texas. M.D. Anderson Cancer Center.

- Tắc lệ đạo có thể phát hiện được trong thời kỳ mang thai bằng siêu âm khảo sát vùng quanh nhãn cầu.
- Khảo sát hình thái học thai nhi ở 3 tháng giữa cần thiết phải cắt ngang qua hai nhãn cầu, cho phép đánh giá nhãn cầu xa nhau, gần nhau… gợi ý các bất thường về nhiễm sắc thể.
- Chiều dài đường nối liền hai thuỷ tinh thể (tính bằng đơn vị mm) sẽ tương ứng với tuổi thai tính theo tuần.
- Ví dụ : Thai nhi 22 tuần , đường nối ngang tâm hai thuỷ tinh thể sẽ tương ứng 22mm.
- Một số máy siêu âm chuyên về khảo sát thai sẽ cho biết tuổi thai nhi (tính bằng tuần) khi đo đường kính bờ ngoài hai hốc mắt (OOD = Outer Orbicular Diameter).

Minh hoạ : tuổi thai 22 tuần 1 ngày được tính bằng cách đo OOD.

 

Hình minh hoạ : đường cắt khảo sát quanh hốc mắt phải thai nhi, cho thấy một cấu trúc dạng nang echo trống giống nhãn cầu nhưng kích thước nhỏ hơn, gợi ý túi dịch ( túi lệ) trong tắc lệ đạo thai nhi.

Hình tái tạo 3D: trên thai nhi này cho thấy rõ nét dưới khoé mắt phải có cấu trúc giống hình giọt nước mắt lớn (gợi ý tắc túi lệ thai nhi).

- Thai nhi được khảo sát sau đó 6 tuần, không còn thấy hình ảnh túi echo trống nằm sát dưới nhãn cầu phải nữa. Điều này cho thấy lệ đạo thai nhi là một ống đặc, và rỗng ở những tháng cuối. Do đó nước mắt đã được lưu thông xuống ngách mũi dưới.

Hình minh hoạ một trường hợp khác cho thấy sau sanh có hình ảnh tắc lệ đạo bên Trái.

Nguồn : Internet.

- Tóm lại , tắc lệ đạo bẩm sinh có thể phát hiện từ trong thời kỳ bào thai bằng cách siêu âm khảo sát kỹ hai nhãn cầu. Đường cắt ngang hai nhãn cầu để tính tuổi thai cho thấy cấu trúc dạng nang echo trống sát dưới nhãn cầu gợi ý có tắc lệ đạo. Tắc có thể thoáng qua ở những tháng đầu thai kỳ, sau đó sẽ tự biến mất, hoặc kéo dài đến sau sanh 1- 2 tuần hay nhiều tháng sau sanh.